Okulda muhtemelen görmediğiniz bir konu Mübadele. Konuya Fransız kaldıysanız Çatalca'da açılan Mübadele Müzesi öğrenmek iyi bir başlangıç. Lozan Mübadilleri Vakfı'ndan Sadrettin Soylu bize müzenin detaylarını anlattı.  

 
Müzeye ve vakfa geçmeden evvel, pek çok kişinin konuya yabancı olduğunu varsayarak sizin ağzınızdan dinleyelim, Mübadele nedir?
Lozan Nüfus Mübadelesi kısaca, 1912 Balkan Savaşı’ndan başlayarak1922’ye kadar süren, Balkanlar’da, Ege adalarında, Anadolu’da büyük acılara sahne olan savaşların sonunda coğrafyamızda yeni siyasal yapılanmalarla sonuçlanan kararların alındığı Lozan Barış Antlaşması’nın bir eki olarak ele alınmıştır. Temelde Kurtuluş Savaşı’nda yenik düşen Yunan ordusunun Anadolu’dan çekilişi sonrasında Yunanistan’da ortaya çıkan sığınmacılar ve esirlerin değişimi konusunun halli için İngiltere temsilcisi Lord Curzon’un önerisiyle şekillenmiştir. Buna göre Yunanistan’da yerleşik Müslümanlarla Türkiye’de yerleşik Ortodoks Rumlar’ın zorunlu göçünü öngören Mübadele Sözleşmesi imzalandı ve sözleşme uyarınca, İstanbul’daki Ortodoks Rumlar ile Batı Trakya’daki Müslümanlar hariç Yunanistan’da yerleşik bütün Müslümanlar Türkiye’ye, Türkiye’de yerleşik bütün Ortodoks Rumlar Yunanistan’a gönderildi. Mübadele sözleşmesinin kapsamına 18 Ekim 1912 tarihinden sonra yurtlarını terk etmiş olanlar da alınarak mülteciler sorununa bir çözüm bulunmuş oldu. Tarihteki bu kitlesel ve zorunlu göçe kısaca ‘mübadele’, bu insanlara da ‘mübadil’ deniyor. Mübadele savaş sonrasının zor şartlarında, çok kısa zamanda ve günün yetersiz teknik şartlarında yeni ve büyük acılar içinde gerçekleştirilebilmiş.
Lozan Mübadilleri Vakfı’nın üyesisiniz. Nedir vakfın kuruluş amacı?
Mübadiller antlaşma gereğince taşınabilir eşyaları dışındaki tüm mal varlıklarını terk ettikleri ülkede bıraktılar. Geride bırakılan, ortak bir tarih ve onun ürünü olan kültürel bir miras. Vakfın kuruluş amacı da mübadillerin kültür, sanat ve folklorik değerlerini korumak ve yaşatmak, bunu için çeşitli etkinlikler yapmak, geride bıraktıkları insanlık mirası olan kültür varlıklarının korunması için çaba göstermek, beraberinde taşıdıkları bilgi  birikimlerini, bugünkü kültürümüzün oluşumunda önemli etkisi olan değerlerin ve yakın tarihimizin bilimsel olarak araştırılmasına öncülük etmek. Vakfımız bu amaçların  gerçekleştirilmesi için  çeşitli projeler üretti bugüne dek.
Mübadele Müzesi  2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı, Çatalca Belediyesi ve Lozan Mübadilleri Vakfı işbirliğiyle bu ay kapılarını açtı. Bir mübadele müzesi açma fikri nereden geldi ilk olarak? Sonrasında bu kurumlar nasıl bir araya geldi?
Mübadele Müzesi fikri vakfın kuruluşundan itibaren temel hedeflerden biri olarak görülüyor. Bir vakıf kurma girişimi için 76 yıl beklendi. Bugün mutlulukla görüyoruz ki ülkemizin her yanında mübadil dernekleri kurulmakta, müzeler için girişimler olmakta. Yunanistan ziyaretlerimizde özellikle küçük mübadil köylerinde dahi müzeciklerin bulunduğunu görmek bizi bu konuyu dikkate almaya yöneltti.
İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti süreciyle birlikte bu girişimin olabilirliği üzerine kafa yorarken daha önce Çatalca ziyaretlerimizde ilgimizi çeken bu yapıyla ilgili araştırmaya giriştik. Kütür Başkenti Ajansı ile düşüncemizi paylaştık.Olabilirliği üzerine olumlu yaklaşım alınca, Ajans’a bir proje sunmak gerekti. Öneri projemizi gerçekleştirebilmek için Lozan Mübadilleri Vakfı’nı proje girişimcisi ve yürütücüsü, Çatalca Belediyesi’nin proje ortağı ve mülk sahibinin de proje destekçisi olarak yer aldığı bir protokolü Ajans’a sunduk. İşin en önemli kısmı bundan sonra başladı. Bina Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından  ikinci grup eski eser olarak tescilli olduğu için rölöve, restitüsyon ve restorasyon projelerinin onanması gerekti. Projemiz sadece bir müze binasını içermiyor. Bir Mübadele Sokağı ve Mübadele Meydanı ile Mübadele Anıtı ve Rölyefi’ni de içerecek şekilde Yüksek Mimar Nüshet Ak ve benim tarafımdan hazırlandı.
Neden merkezi bir yer yerine Çatalca’yı seçtiniz? 
Böyle bir müzeyi gerçekleştirebilmek için yeterli kaynağımız yok. İstanbul’da bir müze için arsa temin tahsis ve inşaatının maliyeti ortada. Eski bir yapı bulmakta ve tahsis almakta da zorlandık. Çatalca her şeyden önce önemli bir mübadil ve göçmen yerleşkesi. Trakya genelde Rumeli kökenli olmakla birlikte Çatalca ilçesi ve köyleri özellikle mübadelede Yunanistan’ın Grebene-Nasliç bölgesinden gelmiş kendilerini ‘Patriyot’ (hemşehri) olarak adlandırdığımız homojen ve geniş bir mübadil nüfusa sahip. Bunun yanında Selanik ve Drama yöresinden mübadillerle, Bulgaristan göçmenlerini de barındırıyor. Bunun için Çatalca önemliydi.
Müzenin yer aldığı binanın da mübadeleyle bir ilgisi var sanırım.
Çatalca Osmanlı döneminde Mübadele öncesinde önemli bir Rum nüfusa sahipti. Müzemizin yer aldığı yapı Çatalca’nın en eski yerleşkesi olan Kaleiçi Mahallesi’nde. Çatalca Kalesi’nin geçmişi Bizans’a Anastasius’a kadar uzanmaktadır. Kale surlarından ve eski yapılardan çok azı günümüze ulaşabilmiş. Müze girişiminin etkilerinden biri de yörenin özellikle kale içinin kurtarılması, korunması, yaşatılması. Müze binasının 1913’te taverna olarak yapıldığını biliyoruz. 1924’te Mübadele gerçekleşince bina milli emlak emrine veriliyor. Sonra Ziraat Bankası’na tahsis ediliyor. Kaleiçi önemini yitirip, banka taşınınca bina satılıyor. Yeni sahipleri Ölçer ailesi. 
Müzede neler sergileniyor? Nasıl elde edildi bu eserler?
Mübadillerin yanlarında getirebildikleri genellikle küçük taşınabilir eşyalarıydı ama en önemlisi bellekleriydi. Müze mübadelenin hikâyesini güncelleyebilecek bir anlatımla tarihsel belleğimize ışık tutacak.  Anı eşyaları, belge niteliğinde evrak  ve  fotoğraflar, kıyafetler, tekstil ürünleri ve en önemlisi mübadelenin ayrılmaz parçası mübadilleri taşıyan gemilerden  Gülcemal’in maketi. Ninelerimizin çeyiz sandıkları ve gelinliklerini sayabiliriz. Eserlerin elde edilişi için bir kampanya yürüttük, heyecanlı bir katılım oldu. Sanırım müze açıldıktan sonra da bu devam edecek.
Mübadele Müzesi
(0212) 245 61 35 Kaleiçi Mahallesi, Çatalca.
Pazartesi hariç her gün 10.00-17.00 arasında açık.


Devamını Oku
Gönderen gelibolu lozan mubadilleri derneği on 10 Şubat 2011 Perşembe
0 yorum
kategori: | | edit post

İzleyiciler

Ziyaretçi İstatistik

Site Sayacı